Ścieki to wody zużyte, powstające w wyniku działalności bytowej i produkcyjnej człowieka. Oczyszczanie ścieków jest tak samo niezbędne, jak zapewnienie wody pitnej, czy doprowadzenie energii elektrycznej. Bardzo często jest ono kojarzone ze zbiorową siecią kanalizacyjną i centralną oczyszczalnią. Warto jednak zaznaczyć, iż w pewnych warunkach oczyszczanie ścieków bytowo – gospodarczych może odbywać się w sposób indywidualny i co ważne, równie skuteczny, by ich odbiornikiem mogły być np. wody powierzchniowe lub gleba. Dlatego też sposób oczyszczenia ścieków bytowych, a następnie jakość cieczy odpływającej z oczyszczalni jest jednym z kluczowych zagadnień związanych z ochroną środowiska, a także ważnym czynnikiem związanym ze zdrowiem i życiem ludzi. W sytuacjach, kiedy miejscowość charakteryzuje się rozproszonym systemem zabudowy, brak jest dostatecznie chłonnych odbiorników ścieków, a także niekorzystna jest topografia terenu, wówczas prawidłowo zastosowany indywidualny system oczyszczania ścieków może okazać się rozwiązaniem znacznie bardziej ekonomicznym niż system zbiorowy, a równie jak on wydajny.
Ścieki bytowe zawierają dużą ilość zawiesin oraz związków organicznych i nieorganicznych. Mogą w nich znajdować się także wirusy i bakterie chorobotwórcze oraz jaja robaków pasożytniczych. Skażenie wód powierzchniowych i podziemnych ściekami bytowymi stanowi więc poważne zagrożenie higieniczne, a także epidemiologiczne.
Ogólny podział zanieczyszczeń w ściekach:
- fizyczne (zawiesina, mętność, barwa, temperatura, zapach),
- chemiczne (zawartość rozpuszczonych związków organicznych i nieorganicznych),
- biologiczne (mikroorganizmy).
Poniżej najczęściej stosowane słownictwo w technologii oczyszczania ścieków bytowych:
BZT5 (pięciodniowe biochemiczne zapotrzebowanie na tlen) – jest jednym z najważniejszych wskaźników zanieczyszczenia ścieków domieszkami organicznymi. Określa ilość tlenu zużywanego przez mikroorganizmy do utlenienia w określonym czasie substancji organicznych i niektórych nieorganicznych zawartych w ściekach.
ChZT (chemiczne zapotrzebowanie na tlen) – ten wskaźnik również określa ilość tlenu potrzebną do utlenienia materii organicznej, jednak w tym przypadku bez udziału organizmów żywych. ChZT przyjmuje większe wartości od BZT5. Wartości obu powyższych wskaźników podaje się w mg O2/dm3.
Zawiesina to zawartość substancji stałych (nierozpuszczalnych) w ściekach. Wyróżnia się zawiesinę opadalną i nieopadalną. Najdrobniejsze nieopadające cząsteczki zawiesiny tworzą mętność i barwę ścieków. Zawiesina zawarta w ściekach składa się z substancji mineralnych i organicznych.
Azot zawarty jest głównie z związkach organicznych. Występuje w postaci azotu organicznego zawartego w masie organicznej oraz formie rozpuszczonej jako azot amonowy utleniany dalej do azotynów i azotanów. W ściekach surowych spotyka się azot w formie azotu organicznego oraz amonowego. Nadmierna zawartość azotanów w glebach i ich wymywanie do wód jest bardzo poważnym zagrożeniem dla środowiska i zdrowia.
Fosfor – jego źródłem w ściekach są odchody, resztki pożywienia i detergenty; w ściekach występuje w postaci fosforanów, polifosforanów i fosforu organicznego. Podczas oczyszczania ścieków część fosforu gromadzona jest przez mikroorganizmy zawarte w ściekach lub strącana w postaci nierozpuszczalnych soli, reszta odpływa do odbiornika ścieków.
Biorąc pod uwagę oczyszczalnie przydomowe oczyszczające niewielką ilość ścieków na dobę (do 50 mieszkańców) najpopularniejsze obecne na rynku są oczyszczalnie biologiczne – drenażowe oraz pełnobiologiczne na bazie osadu czynnego. Dobór odpowiedniej oczyszczalni ścieków ze względu na ich jakość i dopływ dobowy, warunki gruntowo-wodne, ukształtowanie terenu, a przede wszystkim możliwość odprowadzenia do odbiornika ma decydujący wpływ na funkcjonowanie urządzenia przez kolejne lata. Nie warto więc wybierać urządzeń pozornie tanich, które mogą okazać się kosztowne lub wręcz niemożliwe w dłuższej eksploatacji.